Uitslagvormen op metselwerk

De zogenaamde “vroege witte uitslag” wordt veroorzaakt door in water oplosbare zouten. Van nature komt in klei een zeer gering percentage oplosbare zouten voor. Dit zijn natrium-, magnesium- of kaliumsulfaten. Ook in de mortel komen deze oplosbare zouten voor. Door indringing van water, zoals regenwater in ‘vers’ metselwerk, verplaatsen de in water oplosbare zouten zich door de poriën van het metselwerk.

Bij droging, kristalliseren de oplosbare zouten op het oppervlak van het metselwerk en een witte uitslag wordt zichtbaar. Dit is een natuurlijk fysisch proces, dat in de voorjaarsperiode jaar na jaar kan optreden. Door weersinvloed verdwijnt dit type van vroege witte uitslag vanzelf.

Kalkuitslag door in water oplosbare vrije kalkdelen is een tweede vorm van witte uitslag. Kalkdelen worden gevormd als de cement in de mortel met water reageert. Doorgaans kan in de eerste dagen na het metselen, door overstroming van de poriën (door regen of zeer hoge luchtvochtigheid), de vrije kalk aan het morteloppervlak komen en de voegen laten verkleuren.

Als weersinvloeden de kalkdelen niet afspoelen, ontstaat een chemische omzetting, door CO2 uit de buitenlucht, waardoor een hardnekkige uitslag van calciumcarbonaat ontstaat. Alleen een reiniging met speciale reinigingsmiddelen kan deze uitslag verwijderen.

Na verloop van tijd kan op metselwerk na 2-3 jaar een grijs-witte verkleuring ontstaan. Deze uitslagvorm is toe te schrijven aan gips, een onoplosbare stof. Deze vorm van uitslag zal zonder maatregelen in de tijd toenemen. Deze vorm van uitslag zal niet door natuurlijke omstandigheden verdwijnen.

Metselwerkdelen die niet nat worden door regen, vertonen dit type van uitslag niet. Onderzoek heeft aangetoond dat waarschijnlijk de vorming van ettringiet en mono-sulfaten tijdens het verhardingsproces van de metsel- en voegmortels een rol spelen bij de vorming van bestanddelen die zich na verloop van tijd omvormen tot gips.

In het onderzoek is tevens naar voren gekomen dat de poriestructuur van de metselbaksteen van belang is. De baksteen fungeert slechts als transportmiddel. Goed zuigende metselbakstenen hebben een grotere kans om op, de regen belaste, metselwerkdelen vergipsing te laten ontstaan.

Bescherming van metselwerk

Als regen niet in het verse metselwerk kan dringen zullen vroege witte uitslag en uitslag door kalkdelen niet ontstaan. Bescherm daarom vers metselwerk, zeker de eerste 48 uur. In de winter dienen vanwege de lage buitentemperatuur de beschermingsmaatregelen langer gehandhaafd te blijven.

Besteed daarnaast altijd zorg aan de vochtigheid van de bakstenen voor het metselen. Bij het opperen dienen de bakstenen minimaal winddroog te zijn om uitslag zoveel mogelijk te voorkomen. Richt de bouwlocatie daarop in. Matig tot slecht zuigende bakstenen dienen altijd droog te worden verwerkt.

Een goede steiger met een zorgvuldige afscherming kan het ontstaan van uitslag effectief terugdringen.