Nieuwbouw hofwoningen EcoBrick | Kralingen, Rotterdam

Verborgen hofje met duurzame én mooie EcoBrick-gevels

Nieuwbouwproject 17 hofwoningen in Rotterdam

Nieuw Kralingen is één van de laatste grootschalige nieuwbouwontwikkelingen binnen de ring van Rotterdam. De nieuwe stadswijk, bestaande uit 800 woningen, heeft een directe relatie met bos en water. Doordat de Bosdreef is verlegd, liggen alle woningen direct aan de Kralingse Plas en het Kralingse Bos. Ook de 17 hofwoningen met duurzame EcoBrick-gevels.

Hof doet leven

Het ontwerp voor het woonhof is uitgewerkt door Hans van der Heijden uit Amsterdam, de in duurzaam stadsontwerp gespecialiseerde architect. De ruimtelijke opbouw is afgeleid van bekende Nederlandse voorbeelden, zoals het Haagse Hofje van Nieuwkoop. Vanaf de poort is een waterput zichtbaar; een klassiek symbool en het brandpunt van het hofje. In de symmetrieas erachter ligt een woning met plat dak, die contrasteert met de zadeldaken van de hofwoningen. Deze woning verwijst naar de regentenverblijven, ofwel speelhuizen, in charitatieve hofjes. Op het speelhuis is in grote letters gemetseld: Hof doet Leven.

Belangrijke stap in verduurzaming

Hans: “De gevels zijn afgewerkt met EcoBrick gevelstenen. Hiermee is ongeveer een derde aan materiaal en dus aan energie voor het bakken en transport bespaard. Een belangrijke eerste stap in de verduurzaming van de baksteenindustrie! Bij dit project wilden wij de architectonische mogelijkheden van EcoBrick testen. Wij hebben gekozen voor de Sonic Grijs SP en Colonia Zwart SP. Het project heeft 95 kolommen in een grijze kleur. In de ene laag zie je alleen strekken en in de volgende laag alleen de smalle steenkoppen. Alle kolommen hebben een eenvoudige voet en kapiteel van donkergroene stenen. Deze bestaan geheel uit strekken. De kolomschachten hebben groene kopjes in elke andere laag. Ook komen boogmotieven en diverse decoratievlakken voor. Het is een écht baksteenproject met details die doen denken aan de woningbouw van de moderne Schotse classicist Alexander ‘Greek’ Thompson.”

Dikkere voegen

Opvallend zijn de dikkere voegen. Hans: “Deze EcoBrick gevelsteen is niet alleen smaller, maar ook minder dik dan de standaard EcoBrick. Dat gegeven benadrukken we met voegen van twee centimeter dik. Dat hebben wij overigens niet zelf verzonnen; ook het metselwerk van het beroemde stadhuis in Hilversum heeft dikkere voegen. Ze maken de gevels heel stoffelijk en tactiel. Het was heel spannend om te zien hoe dit zou gaan. De aannemer had natuurlijk wel een proefvlak gemaakt, maar de 3D-werking werking van de kolommen kun je eigenlijk alleen in het werk zien. Gelukkig is het precies geworden, zoals ik het in mijn hoofd had!”

Aangepaste mortel, meer afwerkingstijd

Technisch specialist Gevel bij Wienerberger Mark van Mil: “De standaard voegdikte bij EcoBrick is voor de lint- en stootvoeg tien millimeter bij traditioneel metselen (doorstrijken). In dit project koos de architect bewust voor een lintvoeg van twee centimeter, wat niet vaak voorkomt. We hebben geadviseerd contact op te nemen met een mortelleverancier voor informatie over de mogelijkheden en beperkingen van voegdiktes. Er is uiteindelijk een aangepaste mortel gebruikt. Ook was er meer tijd nodig voor de afwerking. In het algemeen geldt dat het minimale draagvlak van de EcoBrick 65 millimeter is. Om stabiliteit te kunnen waarborgen, adviseren wij het draagvlak volledig te benutten en de lint- en stootvoeg vol te zetten met mortel. Doorstrijken is één van de geschikte metseltechnieken hiervoor.”

De nieuwe standaard in baksteen metselwerk is metselen met een smalle baksteen (EcoBrick). Door gebruik te maken van minder materiaal wordt hetzelfde effect bereikt als met een gevel met een waalformaat baksteen. Eén van de voordelen tijdens de verwerking is het gewicht van de baksteen wat invloed heeft op de belasting van de metselaar. Verder zijn de traditionele verbanden te hanteren en wordt de esthetische vrijheid tijdens het ontwerp van een gebouw behouden met de slanke baksteen.

Verrast door het lichte gewicht

John Poppelaars is bedrijfsleider bij Brabotech Metselwerken en samen met metselaars Erik van Hooren en Gerard Grootzwagers verantwoordelijk voor het metselwerk. “De verwerking heeft ons aangenaam verrast, vooral omdat deze EcoBrick vanwege de perforatie bijna de helft lichter is dan een normale metselsteen. De verwerking is daardoor lichter en ook voor de oppermannen is het fysiek minder zwaar. Met de juiste mortel is de steen goed te verwerken en het op maat maken van de passtukken ging prima met een zaagmachine. Makkelijker zelfs dan bij traditionele gevelstenen. Omdat de kopjes 65 mm zijn, moesten er passtukken gemaakt worden om in het verband te komen. Ook zitten de stootvoegen bij het pointerwerk achter het profiel. Maar met een juiste verdeling is het prima te verwerken.”

Vroeg betrokken

Voor de metselaars waren de massieve kolommen met dikke lintvoegen op de begane grond uitdagend. John: “60% steen en 40% mortel; dat maakt het wat instabiel tijdens het verwerken. Normaal haal je een gevel van 180 cm in één keer, maar door de dikke voegen moesten we dit nu in twee of drie keer doen. Verder was de verwerking in de herfst en winter lastiger door de vele regen. Een kap op het steiger kan uitkomst bieden, maar is wel kostenverhogend. Ondanks deze uitdagingen ben ik blij met het resultaat. Door de ontwerpmanager zijn we al vroeg betrokken bij het project en hebben we een proefstuk gemaakt. We waren hierdoor optimaal voorbereid!”

Hoogwaardig baksteenproduct

“Ik zie EcoBrick niet alleen als een onvermijdelijke vernieuwing in het kader van duurzaamheid,” sluit Hans af. “Het is geen sneu duurzaamheidsalternatief, maar een hoogwaardig baksteenproduct dat er prachtig uitziet en heel lang goed blijft. Dat geldt niet voor alle vernieuwingen in het kader van duurzaamheid. Ik vind het zeer belangrijk dat de baksteenindustrie producten maakt die voorbij de goede bedoelingen reiken. Maar écht duurzame woningbouw is volgens mij niet afhankelijk van een enkele gelukkige greep. Je moet heel veel kleine én grotere dingen goed doen. De EcoBrick gevelstenen in Nieuw Kralingen dragen daarbij echt bij aan de architectuur van dit verborgen hofje.”