Nieuwbouw Klopgebouw en appartementen | Utrecht

Mysterieuze container

De sloop van het oorspronkelijke Klopgebouw in 2007 was een doorn in het oog van de gemeente: wat er nog over was van het gebouw werd in een container op het terrein opgeslagen. Daar stond de container te wachten, als een wrang welkomstgeschenk voor de ontwikkelaar van deze plot. Frauke Weber: ‘Op deze mysterieuze container hing een flink slot, waarvan de sleutel kwijt was. De verwachtingen over de inhoud waren hoog! Toen uiteindelijk het slot werd geforceerd, bleek de inhoud teleurstellend. We vonden een aantal houten balken – deels verrot – en een partij bakstenen. Een paar duizend, lang niet genoeg voor een heel gebouw.’

Steen voor steen in BIM

Weber ging met haar collega’s graven. In archieven en op het internet, wel te verstaan. ‘Aan de hand van foto’s hebben we alle gevels steen voor steen opnieuw getekend’, vertelt de architect. ‘We hebben alles zo precies mogelijk gereconstrueerd. Als je iets nabouwt, moet je het goed doen, niet een halve replica maken.’ Voor de zijgevels werd de detaillering van de voorgevel voortgezet. ‘Van de zijgevels was heel weinig informatie te vinden; in de loop der jaren waren daar allemaal bijgebouwtjes tegenaan geplaatst’, vertelt Weber. De grootste uitdaging lag in de nieuwe regelgeving waaraan het gebouw moest voldoen. ‘De dakisolatie heeft ervoor gezorgd dat we een extra laag in het metselwerk patroon in de dakrand hebben moeten aanbrengen.’ In de oorspronkelijke situatie was het gebouw iets langer. ‘Er zijn nu vijf traveeën gebouwd. De achtergevel is modern en vrijwel geheel uit glas en aluminium. Daarmee kijken de bewoners naar een stukje nieuwe architectuur in een historische setting.’

Rode stenen

Voor de gevel werd een steen in Renova formaat gekozen: een rode, kolengestookte steen in iets groter formaat dan waalformaat. ‘Dat dit formaat bij het oorspronkelijke gebouw is gebruikt, zagen we bij de partij uit de container die we op het terrein vonden’, vertelt Weber. ‘Om het metselwerk een meer industrieel karakter te geven hebben we gezocht naar een mengsel met afwijkende stenen: licht kromgetrokken exemplaren uit de fabriek van Wienerberger. Na een aantal proefmuurtjes – die we samen met Monumentenzorg hebben beoordeeld – is gekozen voor een aandeel van 10% kromgetrokken stenen op het geheel.’ Voor het voegwerk zijn verschillende varianten beoordeeld. De architect: ‘Uiteindelijk is gekozen voor een iets terugliggende, grijze mortelvoeg.’

Nieuwe woningen rondom

De opgave voor Wolfs Architecten ging verder dan het Klopgebouw: door het oude industriële gebouw terug te brengen, kreeg de ontwikkelaar groen licht voor twee woongebouwen voor studenten op hetzelfde perceel. Het Klopgebouw en de studentenwoningen zijn weliswaar gelijktijdig ontworpen, in de uitvoering hadden de woongebouwen voorrang. Weber: ‘De woningen hebben een eigentijdse vormentaal, maar refereren hier en daar wel aan het industriële verleden. Vooral in details in de gevel: de balustrades, de hekwerken. De motto’s waren strak, eenvoud en soberheid, veel herhaling. De keuze voor de baksteen van de studentenwoningen is afgestemd op het Klopgebouw: voor het nieuwe deel is een donkerdere steen, Blauwrood Genuanceerd HV WF, gebruikt.’ Voor de architecten was het bijzonder om de gebouwen in combinatie te ontwerpen. ‘Het is heel fijn om zoveel aanleiding te hebben, om te werken met karaktervolle elementen in de omgeving.’

Vorm en functie

Het Klopgebouw wacht op dit moment op een nieuwe gebruiker. ‘Dat dit gebouw veel functies kan hebben, heeft het verleden al bewezen’, vertelt Weber. ‘Het is een machinefabriek geweest, een meelfabriek, opslagruimte..’ De architecten tekenden een plan voor studentenwoningen binnen het bijzondere volume, ‘maar dat bleek toch geen goede oplossing. De hal heeft met de bijzondere constructie met dubbele kolommen zoveel kwaliteit – dat moet je kunnen laten zien.’ Weber heeft veel geleerd van het project, vertelt ze. ‘Dit zijn gebouwen die met hun tijd en functie mee kunnen bewegen. ‘Form follows function’ is hier zeker van toepassing. De functie is de flexibiliteit. Ook de ornamentiek in de gevel is te vertalen naar functionaliteit. Een eeuw geleden vertelde de decoratie in de gevel iets over de status van een gebouw. Een fabrieksgebouw had een significante betekenis. In de huidige situatie geeft het gebouw betekenis aan de omgeving en de geschiedenis van de plek. Een dergelijke gedachtegang past dus ook wel weer heel erg in deze tijd.’