Duurzame grondstofwinning begint voor Wienerberger bij Nederlandse rivierklei als basis voor onze keramische materialen. Nederlandse rivierklei is een zichzelf vernieuwende grondstof. De sedimentatie van nieuwe deeltjes bedraagt gemiddeld 1 cm per jaar en door de constante aanvoer blijft de voorraad oneindig beschikbaar. Over een groot aantal jaren gezien wordt minder klei gewonnen dan de rivieren in de uiterwaarden afzetten.
Klei is een natuurlijk en niet-toxisch verweringsproduct van gesteenten en ontstaat door inwerking van zon, vorst en wind. Sneeuw en regen voeren stukken steen vanuit de Alpen naar beken en rivieren, die het weer naar de lager gelegen gebieden brengen. Stenen slijten af tot kiezels en kiezels worden korrels. De kleinste deeltjes vormen klei, dat uiteindelijk als slib belandt in stilstaand water en wordt afgezet nabij de oevers en in de uiterwaarden van onze rivieren.
De productielocaties van Wienerberger in Nederland zijn vrijwel allemaal gelegen aan of vlak bij de grote rivieren, waar de klei lokaal wordt gewonnen. Dit heeft als belangrijkste voordeel dat er weinig transportkilometers nodig zijn om de klei bij onze productielocaties te krijgen. Daarmee beperken we onze CO2-emissie.
Het klimaat verandert en zorgt voor meer en langere periodes van droogte enerzijds en overvloedige regenval anderzijds. De Nederlandse rivierkleiwinning draagt bij aan de beperking van de negatieve gevolgen van klimaatverandering. De winning verdiept de uiterwaarden. Hierdoor wordt het stroomgebied in tijden van hoog water aanzienlijk vergroot en daalt het waterpeil. Zo beschermt het ons tegen het gevaar van overstromingen.
Hoe de winning van klei bij kan dragen aan een verlaging van de waterstand, is goed te zien in de Gandelwaard bij Loevestein. Hier werd een bestaande, primaire kering verlegd, waardoor ook Buitenpolder het Munnikenland bij hoogwater onderloopt. Dit verlaagde de waterstand MHW (Maatgevend Hoogwater) met 11 centimeter. De nieuwe inrichting vergroot de ruimtelijke kwaliteit en creëerde 120 hectare nieuwe riviernatuur. De klei die bij dit project werd gewonnen, zo’n vijfhonderd duizend kuub, is als grondstof gebruikt door de nabij gelegen baksteenfabrieken.
De lokale kleiwinning in Nederland gaat hand in hand met het creëren van nieuwe leefgebieden voor planten en dieren. Sinds 1992 zijn er duizenden hectares aan nieuwe natuur gecreëerd en overgedragen aan terreinbeherende instanties. Van deze dynamische natuur genieten dieren en mensen iedere dag opnieuw. Het ontstaan van deze nieuwe natuur draagt bij aan het vergroten van de biodiversiteit. Natuurorganisaties, riviersectoren en delfstofwinners werken hierin samen binnen het project Ruimte voor Levende Rivieren.
Een mooi voorbeeld van het creëren van nieuwe natuur is het project Rijn in Beeld, waarvan Wienerberger een projectpartner is. Dit project onderzoekt de resultaten van nieuwe natuur en inrichtingsprojecten in de uiterwaarden van de Nederrijn, Waal en IJssel. Hierin komen ook nevengeulen aan bod. Dit zijn watergangen die parallel lopen aan de hoofdstroom van een rivier of beek.
Nevengeulen verhogen de veiligheid bij hoog water en geven een extra impuls aan de natuur van het rivierengebied. De klei wordt ondiep afgegraven, zodat het schrale zand aan de oppervlakte komt. Op dit zand ontstaat prachtige nieuwe natuur. De nieuwe aanpak van delfstofwinning heeft voor spectaculaire natuurgebieden gezorgd. Veel meer zelfs dan aanvankelijk verwacht.
Het winnen van grondstoffen als zand en klei gebeurt steeds vaker op een maatschappelijk verantwoorde manier. Dat is goed te zien aan de Randwijkse Waarden bij Heteren, waar het gebied fraaier is achtergelaten dan voor het project. Door het winnen van grondstoffen te combineren met de herinrichting van het gebied - in samenspraak met bewoners - is van één plus één echt drie gemaakt. De uiterwaarden zijn getransformeerd tot een soort voortuin van Heteren; een prachtig natuur- en recreatiegebied waar het fantastisch wandelen, zonnebaden en varen is.
De biodiversiteit staat in bijna heel Nederland onder druk. Het rivierengebied vormt hierop een uitzondering: hier zijn zeker nog uitdagingen, maar de achteruitgang gaat er minder snel en met steeds meer soorten gaat het goed. Niet in de laatste plaats omdat er in 25 jaar tijd bijna 6.700 hectare nieuwe natuur langs de Rijntakken en de bedijkte Maas bij is gekomen. Door de winning van klei zijn de rivieren meer gaan leven en is de biodiversiteit toegenomen. Dit is het grootste succes van het programma ‘Nadere Uitwerking Rivierengebied’, kortweg NURG. Lees hier meer over het programma NURG.
Naast het duurzame gebruik van de basisgrondstof klei, besparen we zoveel mogelijk op additionele grondstoffen. Zo vervangen we lava als toeslagstof door het gebruik van keramisch restmateriaal vanuit het interne productieproces. Met succes gebruiken we uitval van baksteen- en dakpanproductie en restmateriaal van baksteenstrippen bij de productie van nieuwe straatbakstenen.
Met hernieuwbare klei als basis zijn we steeds op zoek naar mogelijkheden om de overige grondstoffen in onze producten te vervangen door secundaire materialen. Zo wordt lava, een toeslagstof in straatbaksteen, voor een deel vervangen door keramisch restmateriaal uit onze eigen dakpanfabrieken. Met succes gebruiken we daarnaast ook keramisch materiaal dat vrijkomt bij de productie van baksteenstrippen en gezaagde straatbakstenen (kantstenen) opnieuw in ons productieproces. Zo gaan we steeds een stapje verder in het verhogen van het aandeel gerecyclede content, overigens zonder concessies te doen aan de kwaliteit van onze producten.
Het streven naar exclusief gebruik van schone grondstoffen die geen negatieve impact hebben op mens en omgeving (aarde, lucht en water) past hier ook in. Al onze straat- en metselbakstenen, net als de keramische binnenmuurstenen en keramische dakpannen, zijn vrij van vluchtige organische componenten. De samenstelling van onze producten wordt minutieus onder de loep genomen om er zeker van te zijn dat er geen schadelijke stoffen meer in voorkomen. Zo hebben we al een goede stap gezet in het aanpassen van de bestanddelen van onze glazuren voor dakpannen en gevelstenen.
